Religieus-historisch kader van Santiago de Compostela

Niet iedereen is erg geïnteresseerd in geschiedenis, vandaar dat die zichzelf ook steeds moet herhalen natuurlijk.
Ik toevallig wel en dus geef ik hier een woordje uitleg, zo vluchtig mogelijk en vooral omdat iedereen dat stappen wel een leuk idee vindt, maar niemand goed weet waar zo'n pelgrimstocht nu eigenlijk voor staat.

Even terugspoelen naar de gekruisigde en verrezen Heer, die zijn apostelen verweesd achterliet. Na Pinksteren was het duidelijk dat er van hun verwacht werd dat zij de blijde boodschap overal gingen verkondigen. Dat deden ze ook, met wisselend succes en in alle windrichtingen. Jacobus, later de Heilige Jacobus of "Sant'Iago", deed daarbij onder meer het huidige Spanje aan. Het wilde daar echter niet zo vlotten met de bekeringen en hij belandde terug in Palestina, waar hij het aan de stok kreeg met de joodse religieuze gezagsdragers. Op politiek vlak zwaaien de Romeinen er natuurlijk de plak in die tijd, nog steeds onder Herodes trouwens. Tot diens grote ergernis werd er weer gekonkelfoesd onder de joodse gezagsdragers, Jacobus werd van vanalles en nog wat beschuldigd en er braken relletjes uit.
De rest laat zich raden en in 44 na Chr wordt Jacobus terechtgesteld.
Zijn leerlingen nemen zijn lichaam per schip mee naar Spanje en daar begraven ze het.

In het begin van de 9e eeuw was de situatie al fors veranderd natuurlijk. Het christendom was ondertussen de norm geworden in Europa, ook in Spanje. Het grootste deel van Spanje was evenwel al 100 jaar daarvoor binnengevallen door islamitische Noord-Afrikanen, de zogenaamde "Moren" (moreno betekent in het spaans "bruin"). Het grootste deel was al in hun handen, maar de noordelijke regio nog niet.
Het gedeelte dat de Moren bezet hadden verging het trouwens prima, want met de moslims kwam ook hun uitgebreide handel en een grote kennis van administratieve en bestuurlijke organisatie, architectuur, ... én een relatief grote religieuze vrijheid.

Voor de Kerk daarentegen was dit een frustratie van formaat. Europa was bovendien een lappendeken van lokale grote of kleine machthebbers en slaagde er maar moeizaam in om zich te organiseren (zie de krant van vandaag om te lezen hoe ook wat dat betreft de geschiedenis zich blijft herhalen). Met Karel de Grote begon er weliswaar wat schot in te komen, maar diens expeditie naar Spanje draaide op niets uit en een deel (de achterhoede, zie ook het Roelandslied) van zijn leger werd bovendien nog in de pan gehakt op de terugweg. Dat karwei gebeurde trouwens niet door de moslims, maar door de locals (Baskische stammen dus, zie opnieuw de krant van vandaag) en vond plaats bij Ronceveaux / Roncevalles, (niet) toevallig mijn verblijfplaats na de eerste etappe over de Pyreneeën.

Tijd voor een goddelijke interventie, te weten een lichtbundel die tot op de grond scheen, waarop iemand het graf vond van Jacobus en 2 zijner discipelen. Dit nieuws bereikte via de lokale bisschop al gauw de paus in Rome, waar het uiteraard enthousiast onthaald werd. Dit was immers een gedroomde aanleiding om het schiereiland volledig van indringers te ontdoen met een argument dat al op een kruistocht begon te lijken en er in feite ook één was. Op de plaats van de ontdekking werd een kapel gebouwd, inmiddels (en na diverse keren met de grond gelijk gemaakt te zijn door de Moren) uitgegroeid tot de stad Santiago de Compostela. De kerk maakte er meteen een bedevaartsoord van en de "reconquista" kon beginnen. Toch zou het nog tot eind 15e eeuw duren voor de Moren definitief inscheepten naar Afrika.

De middeleeuwse gewone man, die door de Kerk voortdurend herinnerd werd aan de hel en verdoemenis die hem te wachten stonden als hij zich niet strikt volgens de regels gedroeg, was ondertussen erg begaan met op tijd en stond bidden en het verzamelen van aflaten om zijn zielenheid veilig te stellen. Dat kon bijvoorbeeld door een tocht naar een bedevaartsoord (met als toppers Rome of Jeruzalem toen). En toen eind 11e eeuw Jeruzalem door de Turken werd veroverd en de pelgrims die kant niet meer op konden, begon er een echte vloed van pelgrims richting Santiago de Compostela.

Het feit dat er in Spanje vandaag 2 routes zijn, de Camino Francés (meest populair en eigenlijk van oorsprong een oude Romeinse heirweg) en de Camino Aragonés langs de kust dateert trouwens uit de tijd dat de pelgrims zo noordelijk mogelijk moesten gaan om kwalijke ontmoetingen te vermijden, die hun have en goed of zelfs het leven konden kosten. Dat zou duren tot de orde van Cluny en de tempeliers een echte ketting van kloosters en burchten oprichtten, die de pelgrims een min of meer veilige doortocht konden bieden.
 


Dan even snel vooruit spoelen tot het Spanje onder Franco toen de hele camino en het pelgrimsgebeuren in verdrukking en onbruik raakten onder het gesloten Spaans regime vanaf eind jaren '30. Des te feller raakte het weer in zwang na zijn dood in 1975 en zeker vanaf begin jaren '80. Ondertussen is het traject Unesco werelderfgoed en trekken elk jaar tienduizenden voorbij.

Zo begon het allemaal met voor iedere partij zijn eigen belangen en beweegredenen : de Kerk, de wereldlijke macht en de gewone man. En ook vandaag nog heeft ieder zijn reden om de camino te bewandelen.

Tot daar een summiere geschiedenisles. Is het verzamelen van aflaten vandaag minder doorslaggevend, mij kan de tocht alvast toch ook wat pluspunten opleveren voor bij mijn laatste oordeel. En u ook trouwens : net als in de middeleeuwen komt het erop aan om óf de tocht te doen, óf een gift te doen om uw aflaat te bekomen. Als u niet mee kunt stappen, scroll dan naar mijn vorig bericht en maak toch een verschil !